Historia

Najstarszą, udokumentowaną informację o Starzyńskim kościele, pochodzą z 1582 roku, zawierają akta wizytacyjne. Dowiadujemy się z nich, że "pośrodku cmentarza znajdował się drewniany kościół, który wymagał naprawy".

Najprawdopodobniej był to mały, drewniany kościół bez fundamentów, gdyż nie zachował się jakiekolwiek dowody materialne, potwierdzające ich istnienie. Wspomniana wizytacja podaje również cenne informacje dotyczące wyposażenia kościoła. W tym czasie był on co najmniej kilkakrotnie ograbiony.

Kościół potrzebował naprawy. Być może już wtedy Cystersi planowali budowę solidniejszego. Wydaje się, że do podjęcia ostatecznej decyzji przyczyniły się również skutki polsko-szwedzkie. Ostateczna jednak decyzja o budowie nowego kościoła w Starzynie, została podjęta 7 marca 1648 roku, przez ówczesnego opata oliwskiego Aleksandra Kęsowskiego. Opat ten był również głównym fundatorem świątyni. Kościół został wzniesiony na miejscu starego, drewnianego kościoła, pośrodku otaczającego go cmentarza. Do czasów współczesnych kościół nie był przebudowywany, zachował się więc w pierwotnym stanie. Jedynie drobne uszkodzenia przyniosła II wojna światowa.

Obecnie

Kościół parafialny usytuowany jest pośrodku wsi, na działce ograniczonej z jednej strony uliczką, z drugiej placem opadającym ku działkom mieszkalnym. Znajduje się na niewielkim wzniesieniu i otoczony jest starymi drzewami i murem z ciosanych kamieni. Wokół kościoła znajduje się cmentarz parafialny.

Jest to budowla murowana na planie prostokąta bez wyraźnych cech stylowych, z reminiscencjami gotyckimi i renesansowymi. Osadzony na solidnych, kamiennych fundamentach, murowany jest z cegły i kamienia. Kościół nie mam piwnic, ani krypt. Po zachodniej stronie kościoła znajduje się zbudowana na planie kwadratu wieża, przepruta zwieńczonym półkoliście wejściem. Zawieszone są w niej trzy dzwony.

Całe wnętrze kościoła jest otynkowane. Wzdłuż ścian bocznych biegnie niewielki fryz kamienny bez elementów zdobniczych. Prezbiterium od nawy oddziela ściana tęczowa, z łukiem tworzącym arkadę o podwójnym uskoku.  Na ścianie tęczowej od strony nawy, znajduje się malowidło przedstawiające scenę Sądu Ostatecznego. Nad głównym wejściem do kościoła, znajduje się chór muzyczny, na którym ustawiono na drewnianym kontuarze mechaniczne, klapowe, dziesięcio-głosowe organy. Są one wyposażone w 594 piszczałki i zostały wykonane na początku XX wieku. W kościele znajduje się ołtarz główny i dwa ołtarze boczne.

Źródło: Wojciech Drzeżdżon, "Z dziejów kościoła i parafii Świętego Michała Archanioła w Starzynie", Tczew 2006